!

!

« نوروز 88 مبارک»

                                                 نوروز

ســـپیده دَم ، نسیمی روح پَــــرور                     وزیـــد و کـــــرد گیتی را مُعنبــــر

تــو پنــــداری ز فروردیـــن و خــرداد                     ببـــــاغ و راغ ، بُـــد پیــــــغام آور

برخســـار و بتن ، مشّـاطه کـــردار                     عروسانِ چمـن را بســـت زیـــور

گرفت از پای ، بند سرو و شمشاد                     سترد از چهره ، گرد بیـد و عَرعَـر

ز گوهــــــــر ریـــــزی ابـــر بهـــاری                      بسیط خــاک شــد پُــر لـؤلـؤ تَــر

مبارکبــــاد گویـــان ، دَر فکــــــندند                     درختــــان را بتــارک ، سَـبز چـادر

نمانْد اندر چــمن یک شـــاخ ، کانرا                    نپوشــــاندند رنگیـــن حُلّـه در بـر

ز بس بشکفت گوناگون شــــکوفه                     هوا گـــــردید مُشکین و معطّــــر

بســـی شد ، بر فــراز شاخساران                     زُمّـــــرد ، همســر یاقوت احـــمر

بِتن پوشید گل ، اِستبرق سُـــــرخ                      بســر بنهاد نرگس ، اَفســــــر زَر

بهاری لُعبتان ، آراســــته چـــــــهر                      بکــــــردار پریرویـــــانِ کِشــــــمر

چَـمن ، با سوسن و ریحان منقّش                     زمین ، چون صُحف اَنگلیون مصوّر

در اُوج آسمان ، خورشید رَخشــان                     گهی پیدا و دیگــــــر گـــه مُضمّر

فَـــــلک ، از پســــت رائیـــــها مُبرّا                      جهــــــان ، زالوده کاریها مُطهّــــر

                                                                                      

                                                                                      پروین اعتصامی

                                         

گذری بر ماجرای ملی شدن صنعت نفت ایران

                       

                                    به نام سعادت ملت ایران... 

 

ملی شدن صنعت نفت ایران را به جرات می توان یکی از رویدادهای مهم تاریخ معاصر ایران ارزیابی کرد که نقش بسیار مهم و تاثیرگذاری در جنبش های آزادیخواهانه و استقلال طلبانه ملت ایران داشته است. به همین دلیل همه ساله با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال و در آستانه 29 اسفند، سالروز ملی شدن صنعت نفت ایران، رویدادهای مرتبط با این رویداد مهم تاریخی بازخوانی می شود تا علا وه بر تبیین شرایط حساس و مهمی که به ملی شدن صنعت نفت ایران منجر شده است، از این رویداد مهم تاریخی، درس های بزرگی برای طی کردن مسیرهای سختی که پیش روی ماست گرفته شود تا بتوان با تکرار این آموزه ها موفقیت های بیشتری را برای ایران در حوزه های مختلف کسب کرد.

 

 اگر خیلی به عقب برگردیم، باید به یکصد سال پیش سفر کنیم، زمانی که نخستین چاه نفت در جنوب غربی ایران - خوزستان - حفر شد و برای نخستین بار کشور ما از مواهب طلا ی سیاه بهره مند گردید. اما باید کمی جلوتر بیاییم. سال 1322 خورشیدی، بیش از 35 سال بعد از اکتشاف نفت در ایران، دولت شوروی خواستار امتیاز نفت شمال شد. در حقیقت پس از اشغال ایران توسط انگلیس و شوروی در زمان جنگ جهانی دوم که این دو کشور، ایران را به دو بخش شمالی و جنوبی تحت سیطره خود تقسیم کرده بودند، رقابت استعمارگران برای کسب نفت ایران افزایش یافت. از سوی دیگر انگلیس نیز درصدد کسب سهمیه های بیشتری از نفت ایران بود وحتی در این میان سابقه ای به مراتب بیشتر از روسیه در دست اندازی به منابع نفت ایران داشتند. چرا که نفت ایران در جنوب قرار داشت و جنوب ایران نیز منطقه نفوذ انگلیس محسوب می شد. اما تلا ش ها برای خارج کردن بیگانگان از حوزه نفت ایران از اوایل دهه 1320  خورشیدی آغاز شده بود. ابتدا شوروی از دست اندازی به نفت ایران محروم شد که البته ماجرای ساده ای نبود.

انگلیسی ها از این که دست رقیبشان شوروی از منابع نفتی ایران کوتاه شده بود بسیار خشنود بودند و به همین دلیل برای حفظ سلطه خود بر نفت جنوب، با مقامات ایران وارد مذاکره شدند تا قراردادی را برای تایید و تکمیل قرارداد 1933 به امضا برسانند. بنابراین گلشاییان نماینده دولت ایران که وزیر دارایی وقت ایران هم بود و «گس» نماینده شرکت نفت انگلیس، درتاریخ 26 تیر ماه 1328 قراردادی را امضا کردند که به قرارداد الحاقی به قرارداد 1933 یا قرارداد گس - گلشاییان معروف شد. بر اساس این قرارداد، سلطه انگلیس بر منابع نفت ایران به مدت 33 سال تمدید شد (یعنی تا سال 1361 شمسی).

از همین رو آیت ا... کاشانی اعلامیه شدید اللحنی علیه شرکت نفت صادر کرد و در آن خواهان لغو امتیاز شد. طرح لغو امتیاز نفت در بین مردم، برای انگلیس و رژیم بسیار گران بود و برای خود آیت‌الله کاشانی هم تبعید به لبنان را در پی داشت.

مجلس شانزدهم در 20 بهمن 1328 آغاز به کار کرد و دولت ساعد به دلیل عدم رای اعتماد در 27 اسفند ماه همین سال ساقط شد و علی منصور به خواست سفارت انگلیس بر شاه تحمیل و مامور تشکیل کابینه گردید. منصور برای جلب رضایت نیروهای مذهبی از آیت‌ا...  کاشانی که در لبنان در تبعید به سر می‌برد دعوت کرد تا به ایران بیاید؛ ورود آیت ا... کاشانی نه تنها به نفع منصور نبود، بلکه تظاهرات خود جوش مردمی را نیز درپی داشت.

در آن زمان، تلا ش ها و تحرکات آیت ا... کاشانی و دکتر محمد مصدق، دو بال مهم ملی شدن نفت ایران افزایش یافت و نتیجه آن شد که در پنجم تیر ماه 1329، منصور پس از حدود سه ماه مجبور به استعفا شد و رزم آرا به نخست وزیری رسید.

رزم آرا آمده بود تا لایحه الحاقی گس – گلشاییان را به تصویب مجلس برساند که او نیز در این کار ناموفق بود و در نهایت این قرارداد با رأی مثبت نمایندگان از دور خارج شد.

بعد از این ماجرا نمایندگان از ملی شدن صنعت نفت سخن به میان می آوردند، اما رزم آرا که خود را در بن بستی که کمیسیون نفت برای او ایجاد کرده بود می دید برای تثبیت موقعیت خود دست به توطئه و کارشکنی هایی علیه ملی شدن صنعت نفت زد. در این هنگام رهبران نهضت ملی شدن نفت به این نتیجه رسیدند که  در این برهه ، مانع اصلی، شخص رزم آرا ست. در آن زمان نهضت مردمی به رهبری آیت ا... کاشانی، جبهه ملی به رهبری دکترمصدق به همراه برخی از نمایندگان مجلس و فداییان اسلام به رهبری شهید نواب صفوی برای ملی شدن نفت تلاش می‌کردند. نواب صفوی و فداییان اسلام تصمیم گرفتند تا با یک اقدام انقلابی، سد راه نهضت ملی، یعنی رزم‌ آرا را از میان بردارند.

پس از رزم‌آرا دیگر هیچ یک از نمایندگان وابسته به انگلیس را یارای مقابله با نهضت ملی شدن  نفت نبود؛ از اینرو کمیسیون نفت، پیشنهاد ملی شدن صنعت نفت  در سراسر کشور را پذیرفت و سرانجام ماده واحده ملی شدن صنعت نفت در روز 24 اسفند در مجلس شورای ملی مطرح شد و به اتفاق آرا به تصویب رسید. و بالاخره در 29 اسفند 1329 مجلس بر ملی شدن صنعت نفت صحه گذاشت و گزارش پیشنهادی کمیسیون نفت را به شرح زیر تصویب نمود:

«به نام سعادت ملت ایران و به منظور تامین صلح جهان، امضاءکنندگان ذیل پیشنهاد می‌نماییم که صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثنا ملی شود، یعنی تمام عملیات اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری، در دست دولت قرار گیرد.»

پس از به نخست وزیری رسیدن مصدق در اردیبهشت 1330 و اصلاح جزیی در گزارش 9 ماده‌ای کمیسیون نفت، اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت در سرلوحه برنامه دولت قرار گرفت.

 با ملی شدن نفت هیئت خلع ید به جنوب عزیمت نموده و تابلوی" ریاست شرکت" از سر در دفتر مرکزی خرمشهر کنده شد و به جای آن "هیئت مدیره موقت " نصب گردید. از آن پس کلیه تاسیسات و ادارات شرکت زیر نظر هیئت مدیره جدید بود؛ کارکنان خارجی که از این رویداد ناراضی بودند، در تاریخ دهم مهرماه 1330 همگی ایران را ترک نمودند.

 

منابع :

شبکه اطلاع رسانی نفت و انر‍ژی (شانا)                   www.shana.ir

مردم سالاری                                          www.mardomsalari.com    

ویکی پدیا                                                  www.wikipedia.com    

خبرگزاری فارس                                         www.farsnews.ir       

چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی ؟!! 

انتخاب با شما !

عیدانه

ندانم کدامیــن سخن گویمت                  کــه والاتری زآنچه مـن گویمت

ترا عز لولاک تمکیــن بسست                  ثنــای تــو طه و یس بسست

چه وصفت کند سعدی ناتمام                  علیک الصـلوة ای نبی السلام

                      

                        «ولادت با سعادت پیامبر اسلام مبارک باد»

دروغ

دروغ و فریب بـــد است، دروغ و فریـب حاکـــمان بدتـــر. 

 

                                           سید محمد خاتمی